Trong chia sẻ về cách học tốt môn Vật lý,
Các bạn chia ra làm 2 phần
như sau: Phần nguyên tắc chung và nguyên
tắc riêng.


+ Phần nguyên tắc chung sẽ đưa ra phương
pháp học cốt lõi cho việc học và luyện thi.


+ Phần nguyên tắc riêng sẽ nói cụ thể về
cách học và mẹo của từng chương trong chương trình lớp 12


·
Nguyên tắc chung:


+ Muốn thi được tốt thì các bạn cần tự
tin và có một kiến thức vững vàng. Để có được như vậy chúng ta chỉ có một cách
là rèn luyện rất nhiều và rèn luyện đúng cách. Sau đây, tôi sẽ đưa ra một số
kinh nghiệm cụ thể trong việc ôn luyện thi đại học môn Vật lý:


+ Môn Vật lý là một môn khá đặc biệt
trong kỳ thi tuyển sinh đại học bởi kiến thức hầu hết chỉ nằm trong chương
trình lớp 12, một số công thức có liên quan đến lớp 10 và lớp 11 nhưng với bất
cứ quyển sách nào viết về các dạng bài thi chúng ta đều có lại các công thức và
được chỉ rõ là khi nào thì ta dùng đến và dùng trong dạng nào. Ở đây tôi xin đề
cập đến việc rèn luyện như thế nào cho hiệu quả.


+ Để
rèn luyện hiệu quả chúng ta cần nắm vững các nguyên tắc: Cơ bản (nắm vững kiến thức sách giáo
khoa) -> Chắc (sử dụng kiến thức
làm các bài tập cơ bản một cách thuần thục) -> Nâng cao (tìm tòi làm bài tập trong các sách nâng cao)-> khả
năng tự tổng hợp (tổng hợp kiến thức cho riêng mình-> biến kiến thức sách vở mình học thành nguồn của mình, bạn làm được
điều này chỉ khi bạn có thể giảng giải lại cho bạn bè một cách lưu loát không cần
dùng sách vở)-> Tư duy (khả năng
làm các bài tập khó, không có dạng nhất định).


+
Chia ra làm 2 quá trình rõ rệt : Quá
trình học và Quá trình luyện đề. Để cho kỳ thi thật tốt và tâm lý tự tin khi đi
thi, chúng ta cần phải thực hiện tốt 2 quá trình trên, Quá trình tự học chúng
ta làm theo các nguyên tắc nêu trên. Sau khi học hết chương trình các bạn bắt đầu
luyện đề. Ban đầu khi luyện đề, có thể các bạn sẽ làm khá là chậm và sai khá là
nhiều. Để luyện đề được tốt, các bạn phải chọn lọc những đề hay và sát với
chương trình đại học, đặc biệt là phải có đáp án. Nguyên tắc luyện đề: Cần phải
làm kỹ từng đề một và phải biết cách khai thác đề mình làm. Như thế nào là biết
cách khai thác đề ?. Lần đầu tiên: Bạn bấm giờ và bắt đầu làm, trong khi thi đại
học thì thời gian cho môn Vật lý là 90 phút, ở nhà bạn chỉ làm trong 60 - 75
phút. Để làm được thời gian gấp như vậy, trong khi làm gặp câu nào vướng mà
nghĩ không ra, bạn bỏ qua và làm các câu khác, tích vào những câu mà mình chưa
làm được. Sau khoảng thời gian trên, bạn nên dừng lại và bắt đầu khai thác đề.
So đáp án xem làm sai những câu nào và những câu nào chưa làm được và tích đáp
án đúng vào. Nguyên nhân chưa làm được bài có thể có rất nhiều nguyên nhân: bạn
cảm thấy dạng đấy chưa bao giờ học, cảm thấy quên công thức, hiểu sai bản chất…
Bạn cần phải giải quyết nguyên nhân của chính bạn: ví dụ nếu bạn quên công thức,
tốt nhất là bạn nên học cách thiết lập nó cộng với việc làm nhiều bài tập, bạn
sẽ hiểu và nhớ lâu hơn.


·
Nguyên tắc riêng:


+Tổng
quan chương trình luyện thi môn vật lý lớp 12:


Chương trình vật lý lớp 12 nâng cao gồm
có 10 chương (chương trình cơ bản sẽ không có chương cơ học vật rắn). Tôi xin
chia sẻ một cách học của các bạn đã thi đại học và đạt điểm cao như sau :


Với mỗi một chương các bạn sau khi học
và đã trải qua quá trình rèn luyện bài rất nhiều các bạn nên tổng hợp lại kiến
thức và phân chia dạng bài, phương pháp cho từng dạng ( chú ý là tự mình phân
chia tổng hợp theo trí nhớ và khả năng của mình trước, nếu thấy thiếu sót thì mới
cần đến tài liệu)


Ví dụ: khi bạn học xong Chương Dao Động
Cơ Học thì bạn có thể tổng hợp như sau:


I.
Chuyên đề Dao Động Cơ Học


Dao
động cơ học gồm 3 phần lớn:


+ Tổng quan về dao động điều hòa


+ Con lắc đơn


+ Con lắc lò xo


·
Phần Tổng quan về dao động
điều hòa sẽ gồm các dạng như sau:


+ Trước khi tính j cần
xác định rõ j thuộc góc phần tư thứ mấy của đường tròn lượng giác (thường
lấy -π < j ≤ π)


1. Lập Phương trình dao động: x = Acos(wt + j) : nguyên tắc : tìm A, w, j.
Chúng ta phải dựa vào đề bài để tìm các yếu tố này. Các bước lập phương trình
dao động dao động điều hoà:


* Tính w


* Tính A


* Tính j dựa vào điều kiện đầu: lúc t = t₀ (thường t₀
= 0)






















Lưu ý: + Vật chuyển động theo chiều dương thì v > 0, ngược
lại v < 0


+ Trước khi tính j cần
xác định rõ j thuộc góc phần tư thứ mấy của đường tròn lượng giác (thường
lấy -π < j ≤ π)


2. Li độ,vận tốc,gia tốc Dao động Điều hoà có tần số góc là w, tần số f, chu kỳ T. Thì động
năng và thế năng biến thiên Tuần hoàn
với tần số góc 2w, tần số 2f, chu kỳ T/2


3.


Động năng và thế năng trung bình trong thời gian nT/2 ( nÎN^*,
T là chu kỳ dao động) là:




4. Khoảng thời gian ngắn nhất để vật đi từ vị trí có li độ x₁
đến x₂




với

và (

)








5. Quãng đường vật đi được từ thời điểm t­₁ đến t₂.


Xác định:

(v₁
và v₂ chỉ cần xác định dấu)


Phân
tích: t₂ – t₁ = nT + Dt (n ÎN; 0 ≤ Dt <
T)


Quãng đường đi được trong thời gian nT
là S₁ = 4nA, trong thời gian Dt là S₂.


Quãng đường tổng cộng là S = S₁
+ S₂


Lưu ý: + Nếu Dt = T/2 thì S₂ = 2A


+ Tính S₂ bằng cách định vị
trí x₁, x₂ và chiều chuyển động của vật trên trục Ox


+ Trong một số trường hợp có thể giải
bài toán bằng cách sử dụng mối liên hệ giữa dao động điều hoà và chuyển động
tròn đều sẽ đơn giản hơn.


+ Tốc độ trung bình của vật đi từ thời
điểm t₁ đến t₂:

với S là quãng
đường tính như trên.


6. Bài toán tính quãng đường lớn nhất và nhỏ nhất vật đi được trong
khoảng thời gian 0 < Dt < T/2.



Vật có vận tốc lớn nhất khi qua VTCB, nhỏ nhất khi qua vị trí biên nên
trong cùng một khoảng thời gian quãng đường đi được càng lớn khi vật ở càng gần
VTCB và càng nhỏ khi càng gần vị trí biên.



Sử dụng mối liên hệ giữa dao động điều hoà và chuyển đường tròn đều.



Góc quét Dj = wDt.



Quãng đường lớn nhất khi vật đi từ M₁ đến M₂ đối xứng
qua trục sin (hình 1)







Quãng đường nhỏ nhất khi vật đi từ M₁
đến M₂ đối xứng qua trục cos (hình 2)

A

-A

M

M

1

2

O

P

x

x

O

2

1

M

M

-A

A

P

2

1

P

P

Lưu ý: + Trong trường hợp Dt > T/2



Tách





trong đó




Trong thời gian

quãng đường



luôn là 2nA


Trong thời gian Dt’
thì quãng đường lớn nhất, nhỏ nhất tính như trên.



+ Tốc độ trung bình lớn nhất và nhỏ nhất của trong khoảng thời gian Dt:




và

với S_Max;
S_Min tính như trên.


7.
Các bước giải bài toán tính thời điểm vật đi qua vị trí đã biết x (hoặc
v, a, W_t, W_đ, F) lần thứ n


*
Giải phương trình lượng giác lấy các nghiệm của t (Với t > 0 Þ phạm
vi giá trị của k )


*
Liệt kê n nghiệm đầu tiên (thường n nhỏ)


*
Thời điểm thứ n chính là giá trị lớn thứ n


Lưu ý: + Đề ra thường cho giá trị n
nhỏ, còn nếu n lớn thì tìm quy luật để suy ra nghiệm thứ n


+ Có thể giải bài toán bằng cách sử dụng
mối liên hệ giữa dao động điều hoà và chuyển động tròn đều


8.
Các bước giải bài toán tìm số lần vật đi qua vị trí đã biết x (hoặc v,
a, W_t, W_đ, F) từ thời điểm t₁ đến t₂.


*
Giải phương trình lượng giác được các nghiệm


* Từ t₁ < t ≤ t₂ Þ Phạm vi giá trị của (Với k Î Z)


* Tổng số giá trị của k chính là số lần
vật đi qua vị trí đó.


Lưu ý: + Có thể giải bài toán bằng cách sử dụng mối
liên hệ giữa dao động điều hoà và chuyển động tròn đều.


+ Trong
mỗi chu kỳ (mỗi dao động) vật qua mỗi vị trí biên 1 lần còn các vị trí khác 2 lần.


9. Các bước giải bài toán tìm li độ, vận tốc
dao động sau (trước) thời điểm t một khoảng thời gian Dt.


Biết tại thời điểm t vật có li độ x = x₀.



* Từ phương trình dao động điều hoà: x
= Acos(wt + j) cho x
= x₀



Lấy nghiệm wt + j = a với

ứng với x đang
giảm (vật chuyển động theo chiều âm vì v < 0)


hoặc wt + j = - a ứng với
x đang tăng (vật chuyển động theo chiều dương)


* Li độ và vận tốc dao động sau (trước)
thời điểm đó Dt giây
là





hoặc




10. Dao
động có phương trình đặc biệt


* x = a ± Acos(wt + j) với a = const


Biên độ là A, tần số góc là w,
pha ban đầu j


x là toạ độ, x₀ = Acos(wt + j) là
li độ.


Toạ độ vị trí cân bằng x = a, toạ độ vị
trí biên x = a ± A


Vận tốc v = x’ = x₀’, gia tốc a
= v’ = x” = x₀”


Hệ thức độc lập: a = -w²x₀








*
x = a ± Acos²(wt + j) (ta hạ bậc)


Biên độ A/2; tần số góc 2w, pha
ban đầu 2j.


+ Tương tự với các dạng trong phần con lắc lò xo và con lắc đơn


II.
Chuyên đề Sóng Cơ:


Sóng cơ học chúng ta lại
chia thành các phần lớn như : Sóng Cơ học,
Giao Thoa Sóng, Sóng Dừng, Sóng âm.


Xin đưa ra cụ thể một
phần như sau:


Phần giao thoa sóng:


Tổng quát : Giao thoa của
hai sóng phát ra từ hai nguồn sóng kết hợp S₁, S₂ cách
nhau một khoảng l:


Xét điểm M cách hai nguồn lần lượt d₁,
d₂


Phương trình sóng tại 2 nguồn lệch
pha:

và




Phương trình sóng tại M do hai sóng từ
hai nguồn truyền tới:




và




Phương trình giao thoa sóng tại M: u_M = u_1M + u_2M







Biên độ dao động tại M:

với




Chú ý: * Số cực đại:




*
Số cực tiểu:




ĐKCĐ. d₂-d₁=
k

-




ĐKCT. d₂-d₁=
(k+

)

-




1. Hai nguồn dao động cùng pha (

)



* Điểm dao động cực đại: d₂ – d₁ = kl (kÎZ)



Số đường hoặc số điểm trên khoảng
S₁S₂(không
tính hai nguồn):





* Điểm dao động cực tiểu trên khoảng
S₁S₂ (không
dao động): d₂ – d₁ = (2k+1)

(kÎZ)



Số đường hoặc số điểm trên khoảng
S₁S₂ (không
tính hai nguồn):




2. Hai nguồn dao động ngược pha:(

)



* Điểm dao động cực đại: d₂ –
d₁ = (2k+1)

(kÎZ)



Số đường hoặc số điểm trên khoảng
S₁S₂ (không
tính hai nguồn):





* Điểm dao động cực tiểu trên khoảng
S₁S₂ (không
dao động): d₂ – d₁ = kl (kÎZ)



Số đường hoặc số điểm trên khoảng
S₁S₂ (không
tính hai nguồn):




Chú ý: Với bài toán tìm số đường
dao động cực đại và dao động giữa hai điểm M, N cách hai nguồn lần lượt là d_1M,
d_2M, d_1N, d_2N.


Đặt Dd_M = d_1M - d_2M
; Dd_N = d_1N - d_2N
và giả sử Dd_M < Dd_N.


+ Hai nguồn dao động cùng pha:


Cực đại:
Dd_M < kl < Dd_N


Cực tiểu:
Dd_M < (k+0,5)l < Dd_N


+ Hai nguồn dao động ngược pha:


Cực đại:Dd_M < (k+0,5)l < Dd_N


Cực tiểu:
Dd_M < kl < Dd_N


+ Hai nguồn dao động lệch pha:


Cực đại:
Dd_M < kl -

< Dd_N


Cực tiểu:
Dd_M < (k+0,5)l -

< Dd_N





Số giá
trị nguyên của k thoả mãn các biểu thức trên là số đường cần tìm.





+Có thể
điểm N trùng với điểm S₁ thì d_BB=d_BN=0





Loại toán tìm khoảng cách ngắn nhất từ
S1,S2 đến 1 điểm trên dao động tổng hợp tại M để 2 điểm đó cùng pha hoặc ngược
pha:Cách làm như sau:thì độ lệch pha sẽ là

Nếu Cos




Còn

. Nếu Cos




Cùng pha thì cho

=2k

.Ngược pha thì
cho

=(2k+1)

=> d nhỏ nhất =>k nhỏ nhất


III.
Chuyên Đề Dao Động và Sóng Điện Từ:


Phần này
bao gồm các phần lớn như: Dao động điện từ,
Sóng điện từ


1. Dao động điện từ


* Điện tích tức thời q = q₀cos(wt + j)


* Hiệu điện thế (điện áp) tức thời




* Dòng điện tức thời i = q’ = -wq₀sin(wt + j) =
I₀cos(wt + j +

)


* Cảm ứng từ:




*Điện trường




Thân:q,u dao động cùng pha.i nhanh pha

u,q


E,B,I dao động cùng pha với nhau


Trong đó:

là tần số góc
riêng





là chu kỳ riêng




là tần số riêng












* Năng lượng điện trường:










* Năng lượng từ trường:




* Năng lượng điện từ:









Chú ý: + Mạch dao động có tần số
góc w, tần số f và chu kỳ T thì W_đ và W_t biến
thiên với tần số góc2w, tần
số 2f và chu kỳ T/2


+Năng l ượng TT dao động lệch pha so với
NLĐT


+ Mạch dao động có điện
trở thuần R ¹ 0 thì dao động sẽ tắt dần. Để duy trì dao động cần cung cấp cho mạch một năng lượng có công suất:




+ Khi tụ phóng điện thì q và u giảm và
ngược lại


+ Quy ước: q > 0 ứng với bản tụ ta
xét tích điện dương thì i > 0 ứng với dòng điện chạy đến bản tụ mà ta xét.


+Năng lượng điện từ: và Năng lượng từ
trường dao động cùng tần số 2f nhung không cùng pha.


2. Sóng điện từ


Vận tốc lan truyền trong không gian v =
c = 3.10⁸m/s


Máy phát hoặc máy thu sóng điện từ sử dụng
mạch dao động LC thì tần số sóng điện từ phát hoặc thu được bằng tần số riêng của
mạch.


Bước sóng của sóng điện từ




Lưu ý: Mạch dao động có L biến đổi
từ L_Min ® L_Max và C biến đổi từ C_Min ® C_Max
thì bước sóng l của sóng điện từ phát (hoặc thu)


l_Min tương ứng với L_Min
và C_Min


l_Max tương ứng với L_Max
và C_Max


Các chuyên đề còn lại như:


+ Cơ học vật rắn


+ Dòng Điện Xoay Chiều


+ Sóng Ánh Sáng


+ Lượng Tử Ánh Sáng


+ Thuyết tương đối hẹp


+ Vật lý hạt nhân


+ Từ vi mô đến vĩ mô