-
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại miến, miến trắng trong, miến
vàng ruộm, miến xám... Người tiêu dùng thường chọn mua miến có màu vàng
ruộm hoặc hơi xám vì họ cho rằng như thế mới là miến mộc (không tẩy).


Thế nhưng, đó chỉ là vỏ bọc mà những
người thợ tạo cho những sợi miến có độ tin cậy. Đằng sau nó là nỗi kinh
hoàng về công đoạn "nhuộm màu" cho miến bằng hóa chất cực độc...

Thích màu gì có màu ấy

Cảm nhận đầu tiên khi PV đã mục sở thị về thôn Cự Đà (xã Cự Khê,
huyện Thanh Oai, Hà Nội), nơi nổi danh về nghề miến là một mùi chua
chua, nồng nồng của bột ủ nước, mùi thối khăm khẳm của những rãnh nước
thải không qua xử lý. Sân nhà nào cũng chất ngất những bao bột dong
riềng. Đôi khi những bao bột này lại được tận dụng làm bậc để thợ bước
lên các khu chất đồ hay lò tráng.

Do các mẻ hàng được làm liên tục, nên kể cả những thùng phi gỉ sét
cũng được huy động ngâm bột. Miến mới thái sợi được phơi trên bãi cỏ,
sân bóng, ngay cạnh bờ sông đầy rác và hôi hám. Bất cứ nơi đâu cũng có
thể thành sân phơi từ đường tàu, nghĩa trang...


Nhưng điều khiến chúng tôi giật mình có lẽ chính là công đoạn "nhuộm
màu" cho sợi miến. Bột dong riềng ngâm nước trong nửa ngày rồi lọc lấy
tinh bột. Sau đó người ta đem hoà vào mỗi thùng bột ấy một muôi bột màu
trắng, thường được gọi là "thuốc tẩy" để miến có màu trắng, hay hanh hao
vàng.

Theo lời kể của chị H. một thợ làm miến trong làng, mỗi một ngày thôn
Cự Đà cung cấp hàng tấn miến cho các chợ đầu mối, nhà hàng ăn uống tại
Hà Nội và hầu hết các tỉnh miền Bắc. Tuy nhiên để những sản phẩm có thể
cạnh tranh với thị trường về chất lượng hầu hết các hộ dân ở đây đã sử
dụng một số hoá chất công nghiệp để tẩy bột và tạo độ dẻo dai cho những
sợi miến.

Theo người trong nghề, người tiêu dùng thích màu gì, thợ cũng làm
được màu ấy. Người tiêu dùng mỗi vùng lại chuộng một loại miến có màu
khác nhau, nên bây giờ các cơ sở sản xuất còn thêm công đoạn làm màu.

Ví như người miền Nam thì thích sợi miến có màu trắng trong, do đó,
chỉ cần tẩy bột thật kỹ, miến càng trắng thì thuốc tẩy càng nhiều. Nhưng
người miền Bắc lại thích có màu vàng ruộm, hoặc hơi xám vì họ cho rằng
như thế mới là miến mộc, không tẩy. Để có được những mẻ hàng màu đẹp như
yêu cầu, bột sau khi tẩy xong sẽ được pha màu bằng nước hàng hoặc chất
tạo màu.

Sởn gai ốc với công nghệ “tẩy” miến

Để tìm hiểu cách pha chế bột làm miến của người dân Cự Đà, chúng tôi
đã nhập vai là khách từ tỉnh xa muốn tìm mối hàng để mua với số lượng
lớn. Theo sự giới thiệu của người dân trong làng, chúng tôi đến nhà ông
S. một trong những gia đình làm miến nhiều nhất Cự Đà.

Sau một hồi đặt vấn đề về giá cả, cách thức vận chuyển, thanh toán
khi mua hàng, chúng tôi lân la làm quen với anh Tiến là thợ chính ở đây.
Nài nỉ mãi anh Tiến mới tiết lộ cho chúng tôi biết: Nguyên liệu làm
miến được lấy từ bột dong riềng. Đầu tiên bột dong riềng được ngâm nước
trong khoảng thời gian 5- 6 tiếng, chắt lọc khoảng 2-3 lần nước để lấy
tinh bột. Sau đó họ sẽ dùng các loại hóa chất mà người ta vẫn gọi là
thuốc trắng và thuốc tím hoà với axít để tẩy trắng bột. Sau khi tẩy,
thùng bột sẽ có màu trắng phau.

Theo anh Tiến, việc sử dụng thuốc tím không có nguy hại vì đây là
loại hoá chất vẫn được dùng để tẩy khuẩn có trong một số loại thức ăn!?
Còn "thuốc trắng" ngoài tác dụng tẩy bột thì nó còn làm cho bột dai, dẻo
và để được lâu hơn vì nếu một mẻ bột không cho các loại thuốc trên thì
bột hay bị vữa không thể tráng được bánh và khi cắt thành sợi miến sẽ bị
gẫy.

Chúng tôi gặng hỏi địa chỉ để đến mua thì chị H bảo rằng: "Người ta
không bán cho người lạ mà chỉ bán cho người trong làng. Và hiện nay có
2-3 người chuyên cung cấp các loại "thuốc trắng" làm miến cho cả làng.
Nghe đâu các ông chủ này trước đây cũng làm miến nhưng sau chuyển sang
buôn thuốc và cũng khấm khá lên trông thấy".

Tìm hiểu thêm, chúng tôi được biết, các ông chủ bán thuốc này nhập
thuốc từ một đại lý hoá chất ở Đồng Xuân (Hà Nội). Cả hai loại thuốc
được đựng trong thùng kim loại, ở ngoài nhãn mác ghi bằng tiếng nước
ngoài nhưng không thấy đề xuất xứ và hạn sử dụng, công dụng cũng như
hướng dẫn sử dụng. Thuốc trắng có dạng bột như bột sữa có màu trắng,
đựng trong thùng tôn ngoài có ghi 25kg.

Cũng loại thùng như thế chứa thuốc tím lại thấy ghi trọng lượng 50kg.
Sau khi cất buôn từ đại lý về, các ông chủ này sẽ tự chia và đóng thành
các gói nhỏ theo tỷ lệ thuốc tím 1/2kg; thuốc trắng 1kg và kèm 1chai
axít khoảng 0.5l là một lượng đủ để pha chế cho 1tấn bột để bán cho các
hộ làm miến. Một cặp như thế giá gần 60.000đồng.





"Thuốc" luôn sẵn, giao hàng tận nơi

Theo chị Liên, chủ một cơ sở làm miến
trong thôn Cự Đà, đây là một loại hợp chất cực độc, vì khi đổ axít trộn
với hai hóa chất đó sẽ thấy hợp chất sôi lên sùng sục bắn toé ra ngoài
và không cẩn thận có thể làm bỏng da. Những người trực tiếp trộn bột nếu
không đeo khẩu trang thì không chịu nổi những mùi hắc xông lên từ các
hóa chất đó. Hơn nữa, khi pha chế các loại thuốc này với bột nếu họ
không có phương tiện bảo hộ thì rất dễ bị ăn tay, chân, gây viêm loét da
độ mạnh. Thế nhưng loại thuốc này có thể mua dễ dàng ở chợ Đồng Xuân
với giá hơn 25.000- 30.000đ/gói, trước đây chị phải ra tận Đồng Xuân để
mua nhưng bây giờ nhiều mối chở về tận nơi giao hàng.